تفاوت اهدای خون و اهدای پلاسما در چیست ؟

اهدای پلاسما چیست ؟

اهدای پلاسما در عین حال که اقدامی بشر دوستانه محسوب می شود فرایندی بی خطر است. این کار به علت فواید پلاسما در درمان بیماری های نقص ایمنی و اختلالات خونریزی دهنده مانند هموفیلی، تقاضای زیادی دارد. پلاسما که قسمت مایع خون و حدود 55%  از خون را شامل می شود، حاوی پروتئین و آنتی بادی های ضروری برای لخته شدن و ایمنی بدن است.

چرا پلاسما اهدا کنیم ؟

مهمترین انگیزه اهدا پلاسما برای همه انسان ها کمک به هم نوعان خویش است. درمان و کنترل برخی از بیماری ها تنها با استفاده از محصولات مشتق از پلاسما امکان پذیر است. اهدای این ماده حیات بخش می تواند به حفظ و بالا بردن کیفیت زندگی بیماران کمک کند پس چه دلیلی بهتر و بالاتر از اهدای زندگی به هم نوعان خویش میباشد!

انواع روش های اهدای پلاسمای خون کدامند ؟

  بسیاری از مردم فکر می کنند اهدای پلاسما و خون کاملا یکسان هستند در صورتیکه در واقعیت این دو مورد با هم متفاوت هستند.
پلاسما را می توان هم از خون اهداء شده جدا کرد و هم از پلاسمای اهداء شده تأمین کرد. در شرایطی که ذخیره خون فعلی برای پوشش تقاضای خون کامل و پلاسما به تنهایی کافی نمی باشد، اهمیت اهدای پلاسما پررنگ تر می شود.

اهدای پلاسمای خالص: (source plasma)

• پلاسمایی است که از اهداءکنندگان سالم داوطلب طی پروسه ای بنام پلاسمافرزیس گرفته می شود. در اهدای پلاسما بخش مایع خون اهداءکننده از سلول‌ها جدا می‌شود، خون از یک بازو گرفته می شود و برای جداسازی پلاسما وارد یک دستگاه پیشرفته شده سپس گلبول‌های قرمز و پلاکت‌های اهداءکننده همراه مقداری نمک به اهداءکننده بازگردانده می‌شوند.
این فرآیند بی خطر بوده و تنها چند دقیقه بیشتر از اهدای خون کامل زمان می برد، اهدای پلاسما برای اولین بار حدود 2 ساعت و دفعات آتی حدود 90 دقیقه زمان می برد و شامل خونگیری، استخراج پلاسما و بازگرداندن باقی مانده خون به بدن افراد است، این کار از طریق یک سوزن انجام می شود که در طول این روند در بازو باقی می ماند. در افراد بزررگسال با سلامت جسمی، پلاسمای اهداء شده پس از 48 ساعت جایگزین خواهد شد.

پلاسمای بازیابی شده از اهدای خون کامل (recovered plasma)

• اهدای خون کامل همان فرآیندیست که عموم مردم با آن آشنا هستند و این نوع اهداء شامل اهدای هر چهار جزء خون (گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها و پلاسما) می‌شود و اغلب برای جبران خون از دست رفته در حین جراحی یا به دلیل جراحات، استفاده می‌شود.
گاهی برخی بیماران به اجزای خاص خون نیاز دارند. ممکن است مراکز پزشکی برای درمان انواع بیماری‌ها از تروما و اختلالات خونریزی گرفته تا نقص ایمنی اولیه و برخی بیماری‌های نادر به پلاسمای خون نیاز فوری داشته باشند از این رو نیاز به داروهای مشتق از پلاسما، مانند ایمونوگلوبولین (Ig)، فاکتورهای انعقادی و آلبومین پیوسته در حال افزایش است .در این روش پلاسما از ترکیبات دیگر خون اهدایی جدا می شود. اهدای خون حدود 1 ساعت زمان می برد و همه گروه های خونی قابلیت اهدای خون کامل را دارند.
مسأله حائز اهمیت این است که هر نوع اهدای پلاسما باید مورد تشویق قرار گیرد تا افرادی که شرایط اهداء را دارند بتوانند در نجات جان انسانها مشارکت نمایند.

شرایط مورد نیاز اهدای پلاسما عبارتند از

شرایط جسمانی اهدا کننده پلاسما:

وضعیت جسمانی اهدای پلاسما و اهدای خون تقریبا مشابه است. برای آنکه شخصی واجد شرایط اهداء باشد، باید از سلامت جسمی کامل برخوردار باشد، به این معنی که هیچ بیماری مزمن یا شرایط خاص پزشکی (مانند بیماری هایی که از راه خون منتقل می شوند یا کم خونی و یا اختلالات خونریزی دهنده) نداشته باشدکه ممکن است سلامت فرد اهدا کننده یا فرد گیرنده را به خطر بیندازد.

شرایط فاکتور های خونی :

سطح هموگلوبین (حداقل 5/12در خانم ها و 13 در آقایان) و هماتوکریت (حداقل 5/37 در خانم ها و 40 در آقایان) قابل قبولی داشته باشد.

وزن اهدا کننده:

وزن این افراد باید حداقل50 کیلوگرم باشد

دمای بدن :

درجه حرارت دهانی نباید بیش از 4/37 درجه سانتیگراد باشد.

وضعیت نبض اهدا کننده :

نبض اهدا کننده نباید بی نظمی پاتولوژیک داشته باشد و در بازه 50 تا 100 باشد.

فشار خون :

 برای فرد اهدا کننده فشار خون سیستولیک بیش از mmHg180 و فشار خون دیاستولیک بیش از mmHg 110 نباشد.

فرد اهدا کننده یک سال گذشته سفری به مناطق مالاریا خیز نداشته باشد (برخی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان، استان هرمزگان و استان کرمان).

آزمایش های پیش از اهدا پلاسما:

لازم به ذکر است که قبل از اهداء پلاسما آزمایش هایی بر روی افراد انجام می شود تا اطمینان حاصل گردد که این افراد از نظر بیماری های عفونی مانند هپاتیت ،HIV و سفلیس مشکلی نداشته باشند و برای اطمینان از حفظ سلامتی فرد اهداکننده آزمایشات سرولوژی TP، IgG و ALT برای این افراد انجام می گیرد. همچنین اهدا کننده در 12 ماه اخیر اقدام به انجام ﭘﯿﺮﺳﯿﻨﮓ، ﺧﺎلﮐﻮﺑﯽ و آراﯾـﺶ داﺋﻤـﯽ نکرده باشند.

شرایط سنی اهدا کننده پلاسما:

شرایط سنی برای اهدای پلاسما مانند اهدای خون از 18 تا 60 سال میباشد.

پروسه پذیرش فرد اهداء کننده:

• اهداء کننده پس از حضور در مرکز جمع آوری و اهداء پلاسما باید قادر به معرفی خود با بیان نام کامل، نام پدر، نشانی و تاریخ تولد باشد.
• فرد اهداء کننده باید تابعیت دائمی ایرانی داشته باشد.
• اثبات هویت اهداء کننده در اولین نوبت اهداء باید حتما از طریق کارت ملی انجام شود اما در نوبت های بعد ارائه هر مدرک شناسایی عکس دار مانند کارت ملی، شناسنامه، گذرنامه و گواهی نامه قابل قبول است.

اینتراتکت چیست ؟

آماده سازی و فرآیند اهدای پلاسما:

هیچ تفاوت عمده ای در نحوه آماده سازی برای اهدای پلاسما یا خون کامل وجود ندارد. شرایط و نحوه آماده سازی برای اهدا را می توانید از سایت انتقال خون ایران دریافت کنید که به طور خلاصه شامل مراحل زیر میباشد:

مراحل اهدا پلاسما

معاینات پزشکی توسط یک پزشک آموزش دیده و ارزیابی سطح سلامتی اهدا، بررسی سوابق پزشکی فرد.
انجام آزمایش های ویروسی از اهداءکننده و اطمینان از سلامتی و عدم ابتلا به بیماری های منتقله از راه خون مانند هپاتیت و ایدز و ….
بررسی فشارخون، دما، نبض و سطح هموگلوبین فرد.
در واقع فرآیند اهدای خون و پلاسما هر دو نیاز به یک غربالگری ساده سلامت دارند. همانطور که در بالا اشاره شد این غربالگری شامل پاسخ به یک پرسشنامه کوتاه در مورد سابقه پزشکی، بررسی از نظر اطمینان از عدم وجود بیماری های ویروسی منتقله از راه خون و همچنین یک بررسی ساده شامل چک کردن دما، فشار خون، نبض، وزن و یک آزمایش اندازه‌گیری سطح گلبول قرمز و پروتئین می باشد.
با این بررسی ها هم از امنیت اهدای خون و پلاسما برای سلامت فرد اهداءکننده اطمینان حاصل می شود و هم ایمنی خون و پلاسمای اهداء شده از لحاظ بیماری ها بررسی می شود.
فرآیند اهدای خون کامل بسیار ساده است و حدود 10 دقیقه طول می کشد. فرآیند اهدای پلاسما که به عنوان پلاسمافرزیس شناخته می‌شود، کمی پیچیده‌تر است، اگرچه برای اهداءکننده تفاوت چندانی ندارد. یکی از تفاوت‌های اصلی این است که فرآیند اهدای پلاسما از دستگاه آفرزیس برای جداسازی دقیق پلاسما از سایر اجزای خون استفاده می‌کند.
پس از جمع‌آوری پلاسما اجزای خون باقی‌مانده به‌طور ایمن و به آرامی با محلول نمکی برای کمک به هیدراتاسیون به بدن بازگردانده می‌شوند

اهدای پلاسما چه قدر زمان می برد ؟

از ابتدا تا انتهای اهدای پلاسما حدود 60 دقیقه زمان می برد، در حالی که اهدای خون معمولاً 30 الی 45 دقیقه طول می کشد. به طور کلی مراکز اهدای خون زمان انتظار بیشتری نسبت به مراکز پلاسما دارند.

فواید اهدای پلاسما کدامند ؟

بررسی مرتب وضعیت سلامت اهدا کننده

کاهش غلظت خون

کاهش میزان چربی خون

کاهش کلسترول خون

تنظیم فشار خون

شایع ترین عوارض اهدای پلاسما

اهدای پلاسما در اکثر موارد هیچ عارضه جانبی و ریسکی در بر ندارد، ولی عده محدودی از اهدا کنندگان ممکن است دچار خستگی، کبودی، خون ریزی و کم آبی بدن شوند، علاوه بر این ممکن است احساس سرگیجه یا سبکی در سر را تجربه کنند

در تمام طول روند اهدا، پزشک مرکز شرایط جسمانی اهدا کننده را زیر نظر دارد و در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی اقدامات لازم توسط پزشک مرکز انجام خواهد شد و در صورت لزوم روند اهدا با تشخیص پزشک متوقف خواهد شد.

چگونه از عوارض احتمالی اهدای پلاسما جلوگیری کنیم ؟

• نوشیدن آب فراوان: پلاسما حاوی حدود 90% آب است. بنابراین قبل و بعد از روند اهداء و برای جبران کم آبی می بایستی آب فراوان نوشیده شود.
• مصرف یک وعده غذایی کوچک: این کار قبل از اهداء می تواند باعث کاهش سرگیجه و سبکی سر در طی روند اهداء و پس از آن شود.
• استراحت: استراحت و اجتناب از انجام فعالیت های شدید برای باقی روز ایده خوبی خواهد بود.  

هماکتین (فاکتور هشت پلاسمایی) چیست ؟

 چند بار در سال میتوان پلاسما اهدا کرد ؟ ( زمان جایگزینی پلاسما ):

از آنجایی که پلاسما از حدود 90 درصد آب تشکیل شده است، بدن انسان قادر است پلاسمای خود را نسبتاً سریع جبران کند. در نتیجه می توان بطور متوسط 36 بار در سال به فاصله یک هفته اهداء پلاسما صورت گیرد. این تعداد در مورد اهدای خون کامل 2 الی 3 بار در سال است. فراموش نکنیم اهدای خون و پلاسما هر دو  نقش حیاتی در نجات جان انسانها و بهبود زندگی بیماران دارند.

پرسش های متداول

مدارک مورد نیاز برای اهدای پلاسما

کارت ملی

شرایط جسمانی مورد نیاز برای اهدای پلاسما

پزشک مرکز با بررسی وضعیت عمومی بدن اهدا کننده از جمله دمای بدن، نبض، فشار خون با د نظر گرفتن پاسخ آزمایشات سرولوژی که به صورت رایگان از اهدا کنندگان گرفته شده است، مجوز اهدا را صادر میکند.

چند بار در سال میتوان پلاسما اهدا کرد ؟

تعداد دفعات مجاز اهدا پلاسما 36 بار در سال به فاصله یک هفته از اهداء قبلی میباشد. این تعداد در مورد اهدای خون کامل 2 الی 3 بار در سال است.

انواع روش های اهدای پلاسما کدامند ؟

اهدا پلاسما به 2 روش انجام میشود، شما میتوانید به روش آفرزیس فقط پلاسمای خون را اهدا کنید و در روش دیگر که اهدا خون کامل میباشد پلاسما از سایر اجزای خون اهدا شده جدا میشود

فواید اهدای پلاسما چیست ؟

افرادی که مبتلا به بیماری های نادر مانند هموفیلی و … می باشند تنها به کمک پلاسما اهدایی شما میتوانند به زندگی خود ادامه دهند. علاوه بر این، با هر بار اهدا سلامت شما به صورت کامل توسط پزشک بررسی میشود و آزمایشات شما به صورت دوره ای در مراکز اهدا انجام خواهد شد.

اهدا پلاسما چقدر زمان میبرد ؟

از ابتدا تا انتهای اهدای پلاسما حدود 60 دقیقه زمان می برد، در حالی که اهدای خون معمولاً 30 الی 45 دقیقه طول می کشد.

مراحل اهدای پلاسما چگونه است ؟

اهدا پلاسما در سه مرحله انجام میشود. 1- پیش از اهدا وضعیت جسمانی و نتیجه آزمایشات بیمار که در مراکز اهدا به صورت رایگان از اهدا کننده گرفته شده است توسط پزشک مرکز بررسی میشود. 2- در صورت تایید بیمار به سالن اهدا رفته و اهدا پلاسما آغاز میشود . 3- درمرحله آخر بعد از جدا کردن دستگاه، وضعیت اهدا کننده در سالن اهدا بررسی شده و بعد از امضا فرم رضایت نامه، قبل از خروج از مرکز، شرایط جسمانی اهدا کننده مجدد توسط پزشک بررسی میشود.

چه آزمایش هایی از اهدا کنندگان پلاسمای خون گرفته میشود؟

با هر بار اهدا آزمایش های ویرولوژی از اهدا کنندگان گرفته خواهد شد و با مضارب 5 علاوه بر آزمایشات ذکر شده آزمایشات سرولوژی نیز گرفته میشود.